Arcyksięstwo Austriackie

Arcyksięstwo Austriackie

Erzherzogtum Österreich

1359/1453-1804/1918
Herb Flaga
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Wiedeń
Data powstania	1359
Data likwidacji	1804/1918
Władca	arcyksiążę Franciszek II Habsburg
Religia dominująca	rzymskokatolicyzm
Położenie na mapie świata Arcyksięstwo Austriackie
48°13′00,1200″N 16°22′00,1200″E

Arcyksięstwo Austriackie (niem. Erzherzogtum Österreich) – jedno z państw Świętego Cesarstwa Rzymskiego, centrum i synonim Monarchii Habsburgów, ich główna rodowa domena, rdzeń tworzonego przez nich imperium. W latach 1804–1918 jedynie jeden z krajów Cesarstwa Austriackiego (formalnie podzielony według biegu rzeki Aniza na dwa kraje koronne Arcyksięstwa Austrii: za Anizą i przed Anizą).

Początkiem Austrii było utworzone w 976 roku z ziem Marchii Panońskiej terytorium Marchii Austriackiej. Ziemie te Bawarowie zasiedlili w IX i X wieku. Początkowo władzę sprawowali tu Babenbergowie. W 1156 roku podniesiono marchię do rangi księstwa. Po wygaśnięciu dynastii Babenbergów (1246) Austria znalazła się na 30 lat pod wpływem Przemyślidów. W 1278 roku, w wyniku Bitwy pod Suchymi Krutami, Austrię ostatecznie przejęli Habsburgowie.

W roku 1359 Rudolf IV Habsburg, urażony pominięciem Austrii w Złotej Bulli Karola IV i nieprzyznaniem władcom Wiednia uprawnień elektorskich, na podstawie sfałszowanych dokumentów (pod nazwą Privilegium Maius – Przywilej Większy), przyznał Austrii status arcyksięstwa i liczne zwolnienia z powinności należnych cesarzowi. Decyzja ta nie została jednak uznana przez cesarzy aż do 1453 roku, gdy zatwierdził przywilej sprawujący obie godności – cesarską i książęcą w Austrii – Fryderyk III Habsburg. Tytuł ten miał być dla Habsburgów formą wywyższenia ich władztwa wobec innych książąt, a został sfabrykowany wobec niemożności uzyskania tytułu elektorskiego lub królewskiego – uzyskanie tych godności było bowiem niemożliwe wobec oporu pozostałych elektorów i papieża.

11 sierpnia 1804 roku cesarz Franciszek II Habsburg, wobec odmowy elektorów Rzeszy uczynienia niemieckiego tytułu cesarskiego dziedzicznym, przyjął tytuł dziedzicznego cesarza Austrii, powołując formalnie Cesarstwo Austrii. Była to również poniekąd odpowiedź Franciszka II na ogłoszenie się przez Napoleona Bonaparte cesarzem Francuzów. Gdy dwa lata później, w roku 1806, zwycięski Napoleon rozwiązał Święte Cesarstwo Rzymskie, dotychczasowe arcyksięstwo stało się oficjalnie krajem koronnym nowego państwa – Cesarstwa Austrii.

Bibliografia

• Prof. Walter Kleindel: Die Chronik Österreichs. Chronik Verlag.
• Erich Zöllner: Geschichte Österreichs. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. Verlag für Geschichte und Politik, ISBN 3-7028-0222-3.
• Ernst Bruckmüller: Sozialgeschichte Österreichs. Verlag Herold, ISBN 3-7008-0283-8.
• Karl Vocelka: Geschichte Österreichs (Kultur – Gesellschaft – Politik). Verlag Styria, Graz/Wien/Köln 2002, ISBN 3-453-21622-9.
• Richard und Maria Bamberger, Ernst Bruckmüller, Karl Gutkas (Hrsg.): Österreich-Lexikon. Verlagsgemeinschaft Österreich-Lexikon, ISBN 3-9500438-0-2.
• Manfred Scheuch: Österreich im 20. Jahrhundert (Von der Monarchie zur Zweiten Republik). Verlag Christian Brandstätter, ISBN 3-85498-029-9.
• Stephan Vajda: Felix Austria (Eine Geschichte Österreichs). Ueberreuter.
• Herwig Wolfram (Hrsg.): Österreichische Geschichte. Wien 1994 ff.:
  • Bis 15 v. Chr.: Otto H. Urban: Der lange Weg zur Geschichte. Die Urgeschichte Österreichs. Wien 2000.
  • 15 v. Chr.–378 n. Chr.: Verena Gassner, Sonja Jilek, Sabine Ladstätter: Am Rande des Reiches. Die Römer in Österreich. Wien 2002.
  • 378–907: Herwig Wolfram: Grenzen und Räume. Geschichte Österreichs vor seiner Entstehung. Wien 1995.
  • 907–1156: Karl Brunner: Herzogtümer und Marken. Vom Ungarnsturm bis ins 12. Jahrhundert. Wien 1994.
  • 1122–1278: Heinz Dopsch, Karl Brunner, Maximilian Weltin: Die Länder und das Reich. Der Ostalpenraum im Mittelalter. Wien 1999.
  • 1278–1411: Alois Niederstätter: Die Herrschaft Österreich. Fürst und Land im Spätmittelalter. Wien 2001.
  • 1400–1522: Alois Niederstätter: Das Jahrhundert der Mitte. An der Wende vom Mittelalter zur Neuzeit. Wien 1996.
  • 1522–1699: Thomas Winkelbauer: Ständefreiheit und Fürstenmacht. Länder und Untertanen des Hauses Habsburg im konfessionellen Zeitalter. 2 Teilbände, Wien 2003.
  • 1699–1815: Karl Vocelka: Glanz und Untergang der höfischen Welt. Repräsentation, Reform und Reaktion im habsburgischen Vielvölkerstaat. Wien 2001.
  • 1804–1914: Helmut Rumpler: Eine Chance für Mitteleuropa. Bürgerliche Emanzipation und Staatsverfall in der Habsburgermonarchie. Wien 1997.
  • 1890–1990: Ernst Hanisch: Der lange Schatten des Staates. Österreichische Gesellschaftsgeschichte im 20. Jahrhundert. Wien 1994.
  • Roman Sandgruber: Ökonomie und Politik. Österreichische Wirtschaftsgeschichte vom Mittelalter bis zur Gegenwart. Wien 1995.
  • Rudolf Leeb, Maximilian Liebmann, Georg Scheibelreiter, Peter Tropper: Geschichte des Christentums in Österreich. Von der Spätantike bis zur Gegenwart. Wien 2003.

Linki zewnętrzne

• Gustav Spann: Fahne, Staatswappen und Bundeshymne der Republik Österreich. demokratiezentrum.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-12)].
• www.akustische-chronik.at – Multimediale Österreich-Chronik 1900–2000 (Österreichische Mediathek)
• www.staatsvertrag.at – Eine akustische Webausstellung (Österreichische Mediathek)